هنر وریس بافی از نوارهای پهن با عرض ۵ الی ۱۵ سانتیمتر تشکیل شده است. وریس نوار بافتنی تسمه مانند است و به جای طناب از آن استفاده می‌شود. در خطه چهارمحال و بختیاری هنر وریس بافی با استفاده از کارتی بافی یا دوال بافی انجام می‌شود. در ادامه با این هنر زیبا و اصیل بیشتر آشنا می‌شویم.

هنر وریس بافی به چه صورت است؟

در وریس بافی دار را روی زمین چله کشی می‌کنند، همزمان با نخ‌های تار از صفحات چهار گوش فلزی یا چرمی که دوال نامیده می‌شوند، عبور می‌کنند. پس از انجام این مراحل، بافنده وریس، کار خود را شروع می‌کند. در این دست، بافت نقشه اهمیت خیلی زیادی دارد و در نقشه‌ها تعداد رنگ‌ها و کارت‌ها مشخص می‌شود؛ همچنین بر اساس نقشه نوع گره نخ و مسیر عبور نخ از زیر یا روی کارت تعیین می‌شود. در وریس بافی طرح و نقش با چگونگی شکل گرفتن گره‌ها در زیر و روی کارت روی چله مشخص می‌شود.

کارت بافی بافت نواری رنگارنگی است که در اشکال مختلف برای تزیین لباس، بند کیف، بند عینک و غیره، به کار گرفته می‌شود و در این نوع بافت از مربع استفاده می‌شود.

تاریخچه کارت بافی

شواهدی از نخستین کارت بافی‌ها در شمال آفریقا، اروپای قرون وسطی، آسیا و ایسلند یافت شده است. اما قدیمی‌ترین کارت بافته‌ها را متعلق به مصر و اسکاندیناوی می‌دانند. کارت بافی پیشینه دیرینه‌ای دارد، می‌توان گفت که بیشتر ملت‌هایی که فرهنگی کهن دارند، کارت بافی را در یکی از هنرهای بافندگی خود داشته‌اند.

بافت‌های خاص تزئینی ایران زمین

در بررسی فن بافت نوارهای تزئینی ایران به فن بافت خاصی برمی‌خوریم که همان کارت بافی است؛ نوعی بافت تاری که به‌وسیله کارتی سوراخ‌دار، نه با دار یا دیگر دستگاه‌های بافندگی، بافته می‌شود.

همانطور که در منابع مختلف ذکر شده، کارت بافی یکی از هنرهای دستی ایران بوده که در مناطق گوناگون کشور رواج پیدا کرده است و به اسم‌های محلی مختلفی شناخته می‌شود، مثلاً در شهر قزوین به آن پن بافی، در چهارمحال و بختیاری وریس بافی، در خراسان و لرستان مداخله بافی می‌گویند.

در هنر وریس بافی چه مواد و چه ابزاری لازم است؟

در وریس بافی صنایع دستی عشایر از مواد اصلی که مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان به پشم اشاره کرد. دیگر مواد لازم که در وریس بافی به کار گرفته می‌شوند عبارتند از: پشم دستریس، نخ‌های طلای تابیده شده و ابریشم، پشم بز، کتان و نخ پنبه‌ای.

ابزار و وسایلی که برای وریس بافی استفاده می‌شود شامل کارت، دار، نخ تار، نخ پود، ماسور، شانه، کاغذ شطرنجی و مهره‌های رنگی می‌شوند.

ابزارهایی که برای وریس بافی نیاز هست عبارتند از: چارچوب، یه جوب با عرض ۲۰ سانتیمتر و قطر ۱ سانتیمتر که به دو تیرک که طول آن ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر است، به‌صورت عمودی متصل می‌شود.

چپر:

 چپر، یک صفحه‌ای است که شکل آن می‌تواند مستطیل، مربع، مثلث یا چند ضلعی باشد و جنس چپر می‌تواند از صفحه چوبی نازک یا طلق باشد. رایج‌ترین شکل چپر مربع است که از ۶ سانتیمتر تا ۹ سانتیمتر متغیر است، و شکل مربعی راحت‌تر استفاده می‌شود به این دلیل که بین انگشت‌ها بهتر قرار می‌گیرد.

کارد:

ابزار دیگر برای وریس بافی کارد می‌باشد که جنس آن چوبی و شبیه کارد آشپزخانه است. این وسیله برای محکم کردن پود استفاده می‌شود و اندازه این کارد معمولاً ۳۴ سانتیمتر است.

پودچین:

یکی دیگر از وسائل مورد نیاز برای وریس بافی پودچین است، همانطور که از اسم این وسیله پیداست، پودها دور پودچین پیچیده می‌شوند. پودچین در هنگام بافت استفاده می‌شود و جنس آن از چوب می‌باشد.

چوب چله جمع کن:

وسیله آخر که در وریس بافی کاربرد دارد، چوب چله جمع کن است، طول این چوب ۲۳ سانتیمتر است. چوب چله جمع کن بعد از تمام شدن چله کشی، از انتهای چوب به چله گره زده می‌شود. سپس ادامه چله با استفاده از این ابزار جمع می‌شود.

در مجموع هنر وریس بافی نیاز به ابزار پیچیده‌ای ندارد و پیدا کردن ابزارها و مواد اولیه آن کار پیچیده‌ای نیست و تولید این محصول در خانه امکان پذیر است.