دنیای سوفی (Sophie’s world) گزیده‌ای از سخنان با ارزش فیلسوفان بزرگ دنیا در 3 هزار سال گذشته و داستانی پیرامون تاریخ فلسفه‌ی کل جهان است. یوستین گردر (Jostein Gaarder) نویسنده‌ی نروژی این اثر معروف در واقع معلمی پر مشغله بود که بیشتر سال‌های عمرش را به تدریس درس فلسفه و تاریخ عقاید گذراند و به دنبال راهی برای انتقال آسان‌تر مفاهیم فلسفی به جوانان می‌گشت.

او سال‌های زیادی را در جستجوی یافتن کتابی آسان و روان در مورد فلسفه بود تا بتواند آن را به شاگردان ارایه دهد، اما با وجود تعدد کتب فلسفی، نتوانست کتابی را بیابد که فلسفه را آیان و روان توضیح دهید. همین دغدغه باعث شد تا خودش نگاشتن را شروع کند تا بتواند فلسفه را با خلق داستان‌های گیرایی که برای جوانان جذاب‌تر است، به شاگردانش بیاموزد.

شخصیت اصلی این رمان سوفی آموندسن، دختری خلاق و پرانرژی در آستانه‌ی 15 سالگی است. ذهن او با دریافت نامه‌ای پر از سؤالات گوناگون فلسفی می‌شود که جوابی برای آن‌ها وجود ندارد. متن نامه در دو کلمه خلاصه شده بود: «تو کیستی». اما داستان این نامه‌ها به همین راحتی پایان نیافت چرا که مدتی بعد سوفی نامه‌ای طولانی‌تر از قبلی دریافت کرد با مضمون: جهان چگونه به وجود آمد!

سوفی نمادی از بسیاری نوجوانان دنیا محسوب می‌شود که با ذهنی آشفته از سؤال‌های بی‌پاسخی از کیستی و چیستی خود مواجه هستند. داستان دنیای سوفی به طور کلی دنیای دختری با این ویژگی‌ها را روایت می‌کند. این رمان جذاب سعی دارد به سوالاتی که بشر در طول تاریخ همواره با آن‌ها درگیر بوده، پاسخ دهد.

یوستین گردر کیست؟

یوستین گردر استاد فلسفه و تاریخ عقاید در دانشگاه‌هاى نروژ، امروز نامى آشنا و مشهور در دنیاى ادبیات و فلسفه‌ى غرب به شمار می‌رود. با آن که او پیش از این، آثار مهمى از قبیل «راز بردبارى (1990)» را منتشر کرده که موجب شهرت او در وطنش نروژ شده، اما عمده‌ى نام‌آورى خود را در جهان مدیون دنیاى سوفى است که اثرى ابتکارى و بى‌سابقه در ساده کردن و به صورت رمان درآوردن حکمت اروپا از آغاز پیدایش آن در دنیاى یونانى تا آخرین سال‌هاى قرن بیستم است.

دنیای سوفی تاکنون به اکثر زبان‌هاى دنیا ترجمه شده و میلیون‌ها نسخه‌ى آن به فروش رفته، بر اساس آن فیلم ساخته شده و با استقبالى فوق‌العاده روبه‌رو شده است؛ به خصوص در آلمان که سرزمین پیدایش و پرورش بزرگ‌ترین مردان فلسفه‌ى مغرب زمین در دنیاى پس از یونانى و رومى محسوب می‌شود و نیز در فرانسه که سرزمین بحث و جدل‌هاى دائمى و روشنفکرانه است.

جملاتی برگزیده از کتاب دنیای سوفی:

- احساس زنده بودن، بدون فکر کردن به‏‌این‏که روزى مرگ در خواهد رسید غیرممکن است!

- به زمین وفادار باش؛ به آن کس که زندگى بهترى در آن جهان به تو وعده مى‌دهد، گوش فرامدار.

- سوفى، سیاره‏‌ى زنده ما هستیم! ما آن کشتى بزرگیم که بر گرد خورشیدى سوزان در صحنه‏‌ى کائنات بحرپیمایى مى‏‌کنیم. اما هر یک از ما نیز خود یک کشتى‌‏ایم که محموله‏‌ى ژن‏‌هایش پهنه‌‏ى حیات را درمى‌‏نوردد. اگر موفق شویم تا کالاى خود را به‌‏بندر مقصود برسانیم، زندگى را به‌‏عبث نگذرانده‌‏ایم.

- زن باید احترام خود را به‌دست آورد، یعنى آن را تسخیر کند. باید هویت خود را با مرد پیوند ندهد. زیرا تنها مرد نیست که بر زن ستم روا مى‌دارد؛ خود زن نیز با تقبل نکردن مسئولیت زندگى شخص خودش، بر خود ستم مى‌کند.

- تمام اعمال و کردارهاى ما را عقل و منطق هدایت نمى‌کند. انسان، آن‌طور که حکماى مکتب تعقلّى سده‌ى هیجدهم مى‌خواستند وانمود سازند، یک موجود صرفا عقلى نیست. غالبا میل‌ها و کشش‌هاى غیرعقلى است که اندیشه‌ها، خواب و خیال‌ها یا افعال ما را معین مى‌سازند و رقم مى‌زنند و این کشش‌هاى غیرمنطقى مى‌توانند جلوه و بیان غریزه‌ها یا میل‌هاى ژرف درونى وجود ما باشند. به‌عنوان مثال، میل و کشش جنسى مى‌تواند به‌همان اندازه بنیادى و اساسى باشد که نیاز به‌مکیدن پستانک در طفل نوزاد.

در بخشی از کتاب دنیای سوفی می‌خوانیم:

سوفى عزیز، ما به زودى با هم ملاقات خواهیم کرد. من خوب مى‌دانستم که تو به کلبه‌ى ماژور دوباره سر خواهى زد و به همین دلیل کارت پستال‌هاى پدر هیلد را در آن‌جا گذاشتم. این مطمئن‌ترین روش براى رسیدن نامه‌ها به هیلد بود. نگران مباش که چگونه کارت‌ها را به هیلد خواهى رساند. تا 15 ژوئن اتفاق‌هاى بسیارى روى خواهد داد.

ما دیدیم که چگونه حکماى عصر هِلِنى به تکرار آنچه فلاسفه‌ى کهن یونانى آورده بودند، پرداختند. این از یک جهت کوششى بود به قصد آن که آن‌ها را بنیان‌گذاران دین تازه‌اى معرفى کنند. «پلوتین» دور از آن نبود که افلاطون را نجات‌بخش بشریت نام دهد.

با وجود این، ما مى‌دانیم که نجات‌دهنده‌اى دیگر در خارج از مرزهاى سرزمین‌هاى یونانى رومى در همین عصر مورد بحث ما تولد یافت. به «عیساى ناصرى» مى‌اندیشم. ما در این فصل به نفوذ افزایش یابنده‌ى مسیحیت در دنیاى یونانى رومى خواهیم پرداخت، به همان ترتیب که خواهیم دید چگونه دنیاى هیلد نیز رفته رفته وارد دنیاى خود ما مى‌شود.

عیسى یهودى بود و به فرهنگ سامى تعلق داشت. یونانیان و رومیان فرهنگ «هند و اروپائى» داشتند. بنابراین، مى‌توانیم عنوان کنیم که فرهنگ اروپائى دو ریشه دارد. پیش از آن که با دقت و موشکافى بیشتر نفوذ روزافزون مسیحیت را در فرهنگ یونانى رومى مطرح کنیم، لحظه‌اى پیرامون این دو ریشه تأمل کنیم.